Fikirlerimiz Yoğun Bakımda

 

بسم الله الرحمن الرحيم

RAHMAN VE RAHİM OLAN ALLAH’IN ADIYLA

GİRİŞ

Tarihte kimi insanlar vardır ki; “yaşatmak için yaşamak” uğruna kendilerini Allah yolunda kurban ederler. Onlar aslında tüm insanlığın huzur ve mutluluğu için zalimin karşısına çıkar ve yaptıkları zulümlere dur demek ve durdurmak için kendi canlarını kurban ederler.

Bu tür insanların yanında bazen az bazen çok kişi kümelenir ancak maalesef zorluk karşısında adeta onu yalnızlığa mahkûm ederler. Onların davalarına inançları tam olduğundan davalarından bir an olsun geri durmazlar.

Kendi canlarını davaları uğruna kurban vermeyi göze almış bu yiğit insanlar tarihe adlarını altın harflerle yazdırıp unutulmayanlar arasında yerlerini aldılar.

Aslında İslam’ın ilk dönemlerinden günümüze baktığımızda İslam davasında şöyle bir gerçeğe şahit oluruz: “İslam, kurban olmak ve kurban vermek” demektir.

Ne mutlu kurban olanlara. İşte Abdullah b. Zübeyr’de -Allah’u Teala ondan razı olsun- İslam’a kurban olanlardan sadece biridir.

HAYATI

Medine’ye hicretten (622) 20 ay sonra veya birinci senede muhacirlerden “ilk önce dünyaya gelen çocuk” olan Abdullah İbni Zübeyr’in annesi ve babası sahabedir. Babası Aşere-i Mübeşşere’den Zübeyr b. Avvâm -Allah’u Teala ondan razı olsun-, annesi Hz. Ebu Bekir’in -Allah’u Teala ondan razı olsun- kızı Esma’dır -Allah’u Teala ondan razı olsun-.

Babası onun hakkında; “İnsanlardan Ebu Bekir es-Sıddık’a en çok benzeyeni” demiştir.

Hz. Ömer -Allah’u Teala ondan razı olsun- zamanında gençlik yıllarına giren Abdullah -Allah’u Teala ondan razı olsun-, h.14 (m.638) senesinde on iki yaşlarında iken babası ile Yermük Savaşı’na katıldı.

Yine dört sene sonra h.18 (m.639) de babası ile birlikte Amr b. As’ın -Allah’u Teala ondan razı olsun- komutanlığında Mısır’ın fethine katıldı.

H.29 (m.649) senesinde Afrika’da Abdullah İbni Sa’d ile Tunus harbine katıldı. Bu savaşta 120.000 kişilik Bizans ordusuna karşı, 20.000 kişilik İslam ordusu arasında yerini aldı. Abdullah İbni Zübeyr -Allah’u Teala ondan razı olsun- bu savaşta birkaç mücahit arkadaşı ile Bizans ordusu kumandanı Roma asilzadesi Gregorius’u öldürdü. Gregorius’un öldürülmesinden sonra düşman kuvvetleri bozularak Müslümanların zafer kazanmasında büyük rol oynadı.

Abdullah İbni Zübeyr -Allah’u Teala ondan razı olsun-, İfrîkıyye’nin fethinden döndükten sonra Hz. Osman’ın -Allah’u Teala ondan razı olsun- huzuruna gidip ona fethin nasıl gerçekleştiğini anlattı. Hz. Osman -Allah’u Teala ondan razı olsun- mescitte ayağa kalkıp, cemaate şöyle hitap etti:

“Ey Müminler! Allah’u Teala İfrîkıyye’nin fethini nasip ve müyesser eyledi. İşte bu Abdullah İbni Zübeyr’dir. Şimdi size İfrîkıyye’nin fethini anlatacaktır.” Bunun üzerine Abdullah İbni Zübeyr, minberin yanında olduğu yerden ayağa kalkıp, cemaate İfrîkıyye’nin fethinin nasıl gerçekleştiğini anlatmaya başladı:

“Ey Müminler! Kalplerimizi birleştiren, birbirimizi sevdiren ve nimetleri asla inkâr olunamayan, Allah’u Teala’ya, bildirdiği şekilde hamd olsun. Yine Allah’u Teala’ya hamd olsun ki, Muhammed’i -Allah’u Teala’nın selamı onun üzerine olsun- seçip, vahyini O’na emanet etti. Kur’an’ı Kerim’i gönderdi.

Ey insanlar! Allah’u Teala size merhamet eylesin! Biz, bildiğiniz ve anlattığım bu maksatla cihada çıkmıştık. Emiru’l Müminin’in tavsiyelerine ve emirlerine titizlik ile uyan bir vali ile beraber idik. Sabah, akşam o da bizimle beraber yürüyor, öğle vaktinde bizimle konaklıyordu. Geceleyin yola devam edip kurak yerlerde durmadan acele geçiyor, bereketli ve bolluk yerlerde oldukça fazla kalıyorduk. İfrîkıyye’ye varıncaya kadar Rabbimizin ihsan buyurduğu en güzel hal üzere yolumuza devam ettik. Nihayet at kişnemelerini, deve böğürtülerini düşmanlarımızın duyacağı bir yere konduk. Birkaç gün orada ikamet ettik. Bu sırada atlarımızı istirahate bıraktık. Silahlarımızı harbe hazırladık. Sonra İfrîkiyyelileri İslam’a davet ettik fakat onlar Müslüman olmaya yanaşmadılar. Bunun üzerine sulh ve zillet içinde kalmaları için onlardan cizye istedik. Bu teklifimize ise hiç yanaşmadılar.

Onların karşısında on üç gece bekledik. Bu arada elçilerimiz gidip geldi. Nihayet tekliflerimizi kabul etmeyeceklerine iyice kanaat getirince, komutanımız kalkıp Allah’u Teala’ya hamd ve sena etti. Sonra cihadın faziletini anlattı. Sabredip Allah için cihad edenlerin kavuşacakları sevaptan bahsetti. Sonra hep birden düşman üzerine hücum edip savaşa başladık.

Düşmanla karşılaştığımız ilk gün pek şiddetli bir muharebe oldu. İki tarafta çok çetin savaştı. Düşmandan pek çok kimse öldüğü gibi, bizden de pek çok kimse şehit düştü. O gece her iki taraf da savaş meydanlarında geceledi.

Bir Müslümanların bulunduğu yerden Kur’an’ı Kerim okuyanların sesleri yükseliyordu. Düşman ise, içki içerek ve eğlence içinde geceyi geçirdi. Sabah olunca, biz önceki günkü gibi yerlerimizi aldık ve düşman üzerine hücum ettik.

Allah’u Teala bize sabır, yardım ve zafer ihsan etti. İkinci gün akşama doğru Allah’u Teala bize İfrîkiyye’yi fethetmeyi nasip etti. Pek çok ganimet elde ettik.

Ey Allah’ın kulları! Verdiği nimetlerden dolayı ve düşmanlarımıza indirdiği azaptan dolayı Allah’u Teala’ya hamd ederiz.”

Abdullah İbni Zübeyr -Allah’u Teala ondan razı olsun-, sahabenin tefsir, hadis ve fıkıh alimlerindendir. Küçük yaşından beri cennetle müjdelenen babasının yanında cihada katılan Abdullah İbni Zübeyr, kahramanlık ve cesaretiyle birlikte ibadete düşkünlüğü ile bilinirdi.

Resûlullah’a -Allah’u Teala’nın selamı onun üzerine olsun- Habeşistan hükümdarı Necaşi’nin hediye ettiği “harbe (kısa mızrak)” Resûlullah’ın -Allah’u Teala’nın selamı onun üzerine olsun- vefatından sonra dört halifeye daha sonra Abdullah İbni Zübeyr’in eline geçti. Abdullah da bu harbeyi her zaman komutan asası gibi yanında taşır, namaz kılarken sütre olarak önüne koyardı. Şehit oluncaya kadar onu yanından ayırmadı.

EMEVİLER DÖNEMİ VE HİLAFET İLANI

Abdullah İbni Zübeyr -Allah’u Teala ondan razı olsun-, Yezid’e biat etmeyen Hz. Hüseyin’in Kerbela’da aile efradı ile birlikte şehit edilişi ve Yezid b. Muaviye’ye biat konusu umuma arz edildiği zaman bazı sahabeler gibi tepki göstererek “dini ifsat eden, masiyet işleyen” birine itaat edilmeyeceğini belirtiyordu.

Onun bu görüşünü destekleyen Mekke ve Medineli halkın onu desteklemesi sonucu “Emiru’l Müminin” unvanıyla hilafetini duyurdu. Kendisine Mekke, Medine ve Hicaz halkı tarafından biat edildi.

Daha sonra hilafet alanını Arabistan’ın Güney bölgeleri, Irak, Suriye’nin büyük kısmı, Mısır’ın bir kısmı olmak üzere genişletti.

HARRE VE MEKKE KUŞATMASI OLAYI

Abdullah İbni Zübeyr’i destekleyenlerin artması üzerine Yezid, 10.000 kişilik Suriyelilerden oluşan bir orduyu Müslim b. Ukbe el-Murri komutasında Mekke ve Medine üzerine gönderdi. Bu ordu ile Abdullah İbni Zübeyr’in ordusu Medine’nin kuzeydoğusunda bulunan el-Harre’de muharebeye giriştiler. “Harne olayı” olarak bilinen bu savaş kısa ve çok kanlı oldu. Medineli bazı sahabeler bu savaşta şehit oldu.

Savaş sonunda Medineliler yenilip şehirlerine geri çekildiler. Yezid’in gönderdiği ordu Medine’ye girip şehit ahalisine zulmettiler ve üç gün boyunca şehri yağmaladılar.

Suriye ordusu kumandanı Muslim b. Ukbe el-Murri bu arada hastalanıp öldü. Onun yerine ordunun başına geçen Hüseyin b. Numeir es-Sakûni, Mekke şehrini kuşatma altına aldı. Üç ay kadar süren bu kuşatma sırasında şehri çevreleyen tepelerden mancınıklar kullanarak şehre büyük taşlar atmaya başladılar ve mancınıklardan atılan bu taşlarla Kâbe zarar gördü ve Kâbe’nin örtüsü yandı. Tam bu sırada Yezid’in ölüm haberi gelince de Emevi askeri kuvvetleri kuşatmayı kaldırarak Şam’a dönmek durumunda kaldı.

1. Yezid’den sonra tahta geçen 2. Muaviye sadece 40 gün hükümdarlık yaptıktan sonra hükümdarlık yapmayacağını söyleyerek bu işten feragat etti.

2. Muaviye’den sonra Emeviler hükümdarlığı Mervan’ın soyuyla devam etti ve başa geçen 1. Mervan hüküm sürdüğü kısa sürede (684-685) Mısır ve Suriye’yi hakimiyeti altına aldı.

HARİCİLER İLE TARTIŞMASI

Bir gün hak yoldan ayrılan Haricilerden bir grup, Abdullah İbni Zübeyr’in -Allah’u Teala ondan razı olsun- yanına gelerek şöyle dediler:

“Senin görüşünü öğrenmek için geldik. Eğer doğru, yani bizim gibi düşünüyorsan, seninle birlikte oluruz. Eğer böyle değilse, seni bu itikadını bırakmaya davet ederiz.”

Sonra da şöyle sordular: “Şeyheyn, (yani; Hz. Ebu Bekir ve Hz. Ömer) hakkında ne dersin?”

Abdullah İbni Zübeyr -Allah’u Teala ondan razı olsun- “Onlar hakkında sadece hayır söylerim.”

Hariciler bunun üzerine, “Peki Osman hakkında ne diyorsun?” diye sordular. Sonra da Hz. Osman’ın şanına layık olmayan ithamlarda bulundular. Daha sonra babası Zübeyr ve Talha hakkında da ileri geri konuştular.

Onların bu konuşmaları üzerine, Abdullah İbni Zübeyr -Allah’u Teala ondan razı olsun- dedi ki: “Sizin o büyükler hakkında böyle konuşmanız, asla doğru değildir. Çünkü Allah’u Teala, Musa -Allah’ın selamı onun üzerine olsun- ile kardeşi Harun’u en azılı kafirlerden olup ilahlık davasında bulunan Firavun’a gönderirken gayet yumuşak konuşmalarını emretti.” (Bkz. Ta-ha, 20/44)

Resûlullah -Allah’u Teala’nın selamı onun üzerine olsun- bir hadiste şöyle buyurmaktadır: “Ölmüş kimselere sövmek veya dil uzatmak suretiyle dirilere eziyet etmeyiniz.!” (İbn Sa’d ve Hâkim. Bu lafız İbn Sa’d’a aittir.)

Bunun için Rasulullah Efendimiz, İkrime b. Ebu Cehil’e eziyet vermemek, onu üzmemek için babası Ebu Cehil’e sövmeyi, lanet etmeyi yasaklamıştır. Halbuki Ebu Cehil Allah’u Teala’nın ve Rasulü’nün düşmanı idi. Hicretten önce Rasulullah Efendimize buğz ve düşmanlık etmiş, hicretten sonra da savaşta bulunmuştu.

Hepsi bir tarafa, azılı bir müşrik olması günah olarak ona kâfi idi, Kâfir olduğu hâlde lanetlenmesine izin verilmemesi, babama, arkadaşı Hz. Talha’ya ve diğer sahabelere söylediğiniz sözlerden vazgeçmeniz için yeterli bir sebeptir.”

(Bu makul sözlere verecek cevap bulamayan Hariciler yanından ayrıldılar.)

Hariciler, ertesi gün tekrar geldiler. Abdullah İbni Zübeyr -Allah’u Teala ondan razı olsun- yüksekçe bir yere oturdu. Allah’u Teala’ya hamd ve Rasulü’ne salat ve selam getirdi. Sonra Hz. Ebubekir ile Hz. Ömer’den çok güzel bahsetti. Hz. Osman’ın hilafetiyle ilgili olarak da şunları söyledi: “Hz. Osman b. Affan’ın durumunu bugün benden daha iyi bilen hiçbir kimse yoktur. Hakem b. As’ı Rasulullah Efendimizin mübarek izinleri ile Medine-i Münevvere’ye kabul etmiştir. Yaptığı işlerde faydalar var idi.”

Daha sonra Abdullah İbni Zübeyr, Mısırlıların ele geçirip getirdiği ve içinde bazı kimselerin öldürülmesi emredilen mektubu onun yazmadığını belirtip şöyle dedi: “Bunu Hz. Osman yazmadı. Dilerseniz onun yazdığına dair delillerinizi getiriniz. Delilleriniz yoksa ben size onun yazmadığına yemin edeyim. Hz. Osman, Hz. Ebu Bekir ve Hz. Ömer gibi Müminlerin emiridir. Ben onu sevenin dostu, ona düşman olanın düşmanıyım. Babam (Zübeyr) ve arkadaşı Hz. Talha, Rasulullah Efendimizin iki sahabesidir.

Hz. Talha’nın Uhud muharebesinde parmağı kopunca, Rasulullah Efendimiz: “Parmağı Talha’dan önce Cennet’e girdi” ve “Talha, Cennet’e girmesine vesile olacak bir iş yaptı” buyurdu. (İbn Sa’d, Tabakat, 3:217-220)

Babam Zübeyr b. Avvam’a gelince o, Rasulullah Efendimizin havarisidir. Rasulullah Efendimiz, onu bu sıfatla zikretmiş ve Talha ile beraber cennetlik olduğunu bildirmiştir. Nitekim Allah’u Teala Kur’an’ı Kerim’de mealen şöyle buyurdu: “Sana, ağaç altında ellerini uzatarak söz verenlerden Allah razı oldu…” (Fetih, 48/18)

Ayrıca onların Allah’u Teala’nın Rasulü’nün gazabına uğradıklarına dair bir haber bize ulaşmadı” dedi.

Abdullah İbni Zübeyr’i -Allah’u Teala ondan razı olsun- destekleyen Hariciler bu fikirlerinden dolayı Abdullah İbni Zübeyr’in -Allah’u Teala ondan razı olsun- hakimiyetinden ayrılıp Basra’da isyan çıkarmaları ile birlikte Abdullah’ın hakimiyeti Hicaz bölgesine sıkıştı.

ŞEHADETİ

685 senesinde Emevi tahta geçen Abdulmelik b. Mervan (ö.?) ile Abdullah -Allah’u Teala ondan razı olsun- arasında 7 yıl süren mücadelenin ardından Abdulmelik, Haccac b. Yusuf es-Sakafi’yi (ö.95/714) 2000 kişilik bir orduyla Mekke üzerine gönderdi. (Ocak 692)

Haccac, 5000 kişilik destek gücünü de alarak 7000 kişilik orduyla Mekke’ye saldırdı. Hacc ayları olduğundan hacı adayları her tarafından Mekke’ye gelmeye başladı. Haccac, Müslümanları o sene Mekke’ye sokmadığı için Müslümanlar hac yapamadı. Hac mevsiminde Kâbe’yi mancınıklarla taşa tutturdu. Kuşatma uzayınca Abdullah İbni Zübeyr -Allah’u Teala ondan razı olsun- ve taraftarları yiyecek sıkıntısıyla karşılaştı. Bunun üzerine Haccac, teslim olanlara eman vereceğini söyledi. Taraftarlarından çoğu onun eman vermesine inanarak Abdullah İbni Zübeyr’i -Allah’u Teala ondan razı olsun- yalnız bıraktı. Abdullah İbni Zübeyr -Allah’u Teala ondan razı olsun- ise azalan ordusu ile mücadelesine devam etti.

Haccac, kurdurduğu mancınıklarla Mekke’yi ateş ve taş yağmuruna tutmaya devam edince, atılan ateşlerden biri Kâbe’ye isabet etti ve Kâbe yanmaya başladı. Bu sırada Cenabı Hak tarafından yağan yağmur ateşi söndürdü. Bu olayı gören Haccac’ın askerleri, Kur’an’ın Fil suresini hatırlayıp muhasaradan vazgeçmek istedilerse de Haccac buna müsaade etmedi.

Bir gün sonra Abdullah İbni Zübeyr -Allah’u Teala ondan razı olsun- Makam denilen yerde iki rekât namaz kıldıktan sonra yeniden harbe girdi. Mancınıktan atılan bir taşla yaralandı. Kanlar içinde kıvranırken Abdulmelik b. Mervan’ın adamları üzerine atılarak onu şehit ettiler. Şehit ettikten sonra da başını gövdesinden ayırdılar. (1 Ekim 692)

Abdullah İbni Zübeyr’in -Allah’u Teala ondan razı olsun- 9 yıl süren halifeliği şehadetiyle sona ermiştir. Haccac, şehit edildikten sonra Abdullah’ın kesik başını Mekke’de günlerce teşhir etmiştir.

Şehit Annesinin Metaneti

Bir gün Hz. Esma’nın -Allah’u Teala ondan razı olsun- yanına gelen Haccac: “Abdullah’ı nasıl mağlup ettiğimi gördün mü?” diye, istihza yoluyla (alaylı) bir sual sorması üzerine Hz. Esma -Allah’u Teala ondan razı olsun-:

“Hayır! Vallahi mağlup olan o değil, sensin. Sen onun dünyasını kaybettirdin, o da senin ahiretini. Ben Rasulullah’tan Sakif kabilesinden iki şerir (çok kötü) adamın çıkacağını işitmiştim. Yalancı olanın Muhtar es-Sekafî olduğunu gördük. Müfsid (fesatçı) olanın da sen olduğundan artık şüphem kalmadı” dedi.

ŞEHADETİNDEN 10 GÜN ÖNCE MUHAREBE SIRASINDA ANNEDEN OĞLUNA NASİHAT

Mekke’nin kuşatma altında olduğu ve savaşın şiddetlendiği bir ara âmâ olan annesi Hz. Esma’yı ziyaret edip, duasını almak kastı ile annesinin huzuruna giren Abdullah’ın, helalleşmek istediği annesi ile arasında şöyle bir diyalog geçer:

“Oğlum! Ben senin ya zafere kavuşup Müslümanları kurtardığını yahut da inandığın davada şehit olduğunu işitmek istiyorum! Sen hak yolunda şehit olmalısın yahut da davanı zafere ulaştırıncaya kadar devam etmelisin. Huzur-u ilahi de bir mücahit annesi olmakla iftihar etmeliyim…”

Abdullah annesine söz vererek Mekke civarındaki karargâhına döndüğü sırada ordusunun dağıldığını, Zübeyr adındaki bir oğlundan başka kimsenin kalmadığını gördüğünde tekrar annesinin yanına gelen Abdullah İbn Zübeyr şöyle konuştu: “Anneciğim! Ordum dağıldı, yanımda sebat edip kalanların da bir saatlik dayanma kuvveti kaldı. Bununla beraber düşmana teslim olursam, istediğim kadar dünyalık verilecek ve serbest bırakılacağım. Bu hususta reyin (görüşün) nedir?”

Hz. Ebu Bekir’in kızı Esma -Allah’u Teala ondan razı olsun- ise bu sözler karşısında oğluna şöyle dedi: “Oğlum! Senin için düşünülecek tek nokta vardır: Sen hakta mısın batılda mısın? Mühim olan budur! Hakka hizmet ettiğine inanıyorsan, tereddüt ve vesveseleri bir tarafa iterek bütün himmetinle (gayretinle) yoluna devam et. Eğer şimdiye kadar olan mücadelende dünyayı kast etmiş isen, senden fena (kötü) bir evlat, benden de bedbaht bir anne yok demektir. O takdirde hem kendini hem de seninle çarpışan bunca şehitleri heder etmişsin (boşa öldürtmüşsün) demektir.”

Hz. Esma -Allah’u Teala ondan razı olsun- devamla oğluna şöyle dedi: “Eğer arkadaşların çekildiği için sana da davadan vazgeçip teslim olma fikri geliyorsa, şunu iyi bil ki Ebu Bekir’in kızı böyle düşünen bir Müslüman gencin annesi olmakla utanır ve bir mücahide de bu fikri yakıştırmaz…”

Abdullah: “Anneciğim! Beni yakaladıktan sonra müsle (kulak, burun kesmek) yapacaklar” demesi üzerine Hz. Esma, oğluna şu tarihi nasihatleri verdi: “Evladım! Kesilen koyun asılmakla, soyulmakla ızdırap duymaz. İzzetle mücadele ederek maruz kalacağın kılıç darbesi, zilletle yaşamak için maruz kalacağın bir kamçı darbesinden daha hayırlıdır. Sakın ölümden korkup da sana zillet verecek bir şekle razı olma!”

Abdullah, annesinin sözlerine olduğu gibi itaat edip şehit oluncaya kadar mücadele edeceğine söz vererek, vedalaşmak üzere âmâ annesini kucaklarken sırtındaki zırhın dikenlerine elleri dokunan Esma: “Bu ne hal?... Bu senin istediğini isteyenin hali değil” diye çıkışınca;

Abdullah: “Bugün son günümdür. Sana metanet-i kalp vermek için giymiştim bu zırhı” dediğinde, annesi: “Hayır böylesi şey bana metanet vermez” diye itiraz etmesi üzerine onu da çıkararak, o gün şehit oluncaya kadar Haccac’ın askerlerine karşı savaştı.

(Tarihe İz Bırakan Öncü Şahsiyetler; Cihan Malay, Nebevi Hayat Yayınları; sf.14-24)